Czy warto wykorzystywać testy kompetencji i osobowości kandydatów w procesie rekrutacji?
Przegląd najpopularniejszych testów i ich zastosowania
Moi znajomi kilka lat temu starali się o adopcję dziecka. Zostali poddani szeregowi badań psychologicznych, opartych głównie na testach. W jednym z nich należało zaznaczyć wybraną opcję: zgadzam się lub nie zgadzam się z podanym stwierdzeniem. Któreś z owych stwierdzeń brzmiało: „Zawsze muszę wiedzieć, gdzie jest i co robi w danej chwili moje dziecko”.
– Ile lat ma dziecko, o które chodzi w tym pytaniu? – próbowała dociekać moja koleżanka.
– Nie mogę podpowiadać – rzekła pani psycholog.
– W takim razie ja nie mogę niczego zaznaczyć – odparła kandydatka – bo moim zdaniem odpowiedź jest uzależniona od wieku dziecka. Nie wyobrażam sobie nie wiedzieć, gdzie znajduje się i co robi np. dwulatek, ale szesnastolatkowi można przecież pozwolić na więcej swobody…
Koleżanka jest dzisiaj szczęśliwą mamą adopcyjną, więc widocznie taka reakcja na pytanie nie przekreśliła jej kandydatury. Przytoczyłam tę sytuację, żeby pokazać, jak bardzo intencje twórców tego typu narzędzi pomiarowych mogą odbiegać od ich interpretacji przez osoby im poddawane.
Podobne trudności pojawiają się także w procesie rekrutacji. Zarówno rekruterów, jak i osoby poszukujące pracy można w pewnym uproszczeniu podzielić na entuzjastów i sceptyków wobec wszelkiego typu testów osobowości i kompetencji zawodowych kandydatów. Tymczasem prawda, jak to zwykle bywa, leży pośrodku.
W dzisiejszym artykule omówię najpopularniejsze rodzaje takich badań oraz zalety i wady ich stosowania.
Rodzaje testów stosowanych w procesie rekrutacji i selekcji kandydatów:
- Wiedzy – jak sama nazwa wskazuje, ich celem jest sprawdzenie znajomości branży przez kandydata lub potwierdzenie deklarowanych przez niego umiejętności, np. posługiwania się językiem obcym bądź obsługi programu graficznego. Takie badania przydają się szczególnie tam, gdzie najbardziej liczą się tzw. kompetencje twarde, a specjalistyczna wiedza jest niezbędna.
- Kompetencji – przeprowadza się je w celu weryfikacji umiejętności miękkich kandydata, np. tego, jak przyszły pracownik poradzi sobie w konkretnym obszarze przyszłej pracy. Często takie testy przyjmują formę zadań, np. osobę aplikującą na stanowisko architekta wnętrz prosi się o zaprojektowanie łazienki, potencjalnego copywritera o napisanie tekstu etc., przy czym ocenie podlega nie tylko efekt pracy, ale także sposób jej wykonania i postawa kandydata.
- Aparaturowe – badają głównie refleks, spostrzegawczość, zdolności psychomotoryczne, koordynację wzrokowo-ruchową. Poddaje się im kandydatów na kierowców zawodowych, pilotów, kolejarzy, operatorów maszyn, a także policjantów, żołnierzy i górników.
- Psychologiczne – za ich pomocą sprawdza się cechy osobowości, poziom inteligencji (także emocjonalnej) oraz zdolności poznawczych kandydata. Dzięki nim można się dowiedzieć, jak przyszły pracownik odnajdzie się w pracy zespołowej, czy panuje nad emocjami, jak postępuje w stresie etc. Obecnie funkcjonuje wiele różnych podziałów testów psychologicznych. Jednym z ciekawszych jest ten, który dzieli element diagnostyki psychologicznej na testy kognitywne oraz niekognitywne. Pierwsze z nich można określać testami maksymalnych zdolności. Do nich zaliczamy chociażby te oceniające ogólny poziom inteligencji człowieka czy jego zdolności językowe. Drugą z wymienionych kategorii są testy niekognitywne (testy typowego zachowania). Badania tego rodzaju oceniają zdecydowanie odmienne aspekty ludzkiej psychiki, takie jak motywacja, osobowość, system wartości czy przyjmowane przez ludzi w codziennym życiu postawy.
Przykłady testów:
- Kwestionariusz osobowości Hogana (HPI) – najpopularniejszy test wzorowany na tzw. Modelu Wielkiej Piątki autorstwa P. Costy i R. McCrae’a. Został stworzony specjalnie z myślą o pracujących dorosłych. Pokazuje, jak badany jest postrzegany przez innych. Testom opartym na Wielkiej Piątce poświęcony został osobny wpis.
- Test osobowości zawodowej Hollanda – składa się z 90 stwierdzeń, spośród których kandydat musi wybrać te, z którymi się zgadza (np. „Kocham towarzystwo”, „Lubię rywalizację” „Pierwsze, co dostrzegam w samochodzie, to dobry silnik”). Zaznaczone odpowiedzi zlicza się później według klucza, dzięki któremu określa się dominujący typ osobowości zawodowej kandydata: realisty, inicjatora, tradycjonalisty, badacza, artysty lub społecznika.
- Test kompetencji DISC Sales – przeznaczony dla osób zatrudnianych w sprzedaży i obsłudze klienta: pozwala poznać styl sprzedaży kandydata, jego motywacje do rozwoju oraz mocne i słabe strony w obszarze komunikacji.
- NEO-FFI – kwestionariusz stanowi 60 twierdzeń o charakterze samoopisowym, których prawdziwość w stosunku do własnej osoby badany ocenia na skali pięciostopniowej. Pozycje te tworzą 5 skal mierzących: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość na doświadczenie, ugodowość i sumienność. Wyniki pozwalają na pełny opis osobowości badanego i ostrożne (ze względu na niewysoką rzetelność niektórych skal) prognozowanie jego możliwości adaptacyjnych do środowiska szkolnego lub zawodowego.
Testy kompetencji i osobowości – argumenty za:
- Badania testowe są miarodajne. Dzięki standaryzacji umożliwiają obiektywne porównanie ze sobą kandydatów w wybranych obszarach wiedzy, umiejętności czy kompetencji.
- Testy poznawcze są jedną z najlepszych metod przewidywania efektywności kandydata, niezależnie od miejsca w hierarchii czy profilu stanowiska.
- Pozwalają uniknąć pułapki, w jaką często łapią się rekruterzy – czyli zatrudniania osób na podstawie podobieństwa do siebie bądź ich uroku osobistego.
- Usprawniają proces rekrutacji, ułatwiając ocenę kandydata w wybranych aspektach.
- Pomagają wyeksponować cechy kandydata, o których sam by nie powiedział (często dlatego, że nawet nie jest ich świadomy). Dzięki temu może się okazać, że chociaż badany nie spełnił warunków, aby objąć wybrane stanowisko, doskonale sprawdzi się na innym w naszej firmie. Przykład: Ewa aplikowała do działu sprzedaży. Testy osobowości wykazały, że brakuje jej pewności siebie i przebojowości. Ujawniły jednak jej głęboką empatię, opiekuńczość i sumienność, dzięki czemu rekruter zaproponował Ewie posadę w sekcji posprzedażowej obsługi klienta, gdzie te cechy mają większe znaczenie.
Testy kompetencji i osobowości – argumenty przeciw:
- Wiele z oferowanych (nawet przez profesjonalne firmy) narzędzi pomiarowych ma formę zero-jedynkową, np. polega tylko na zaznaczaniu odpowiedzi „tak” lub „nie”. Taka formuła sprawdza się przy badaniu zdolności kandydata do podejmowania decyzji, ale nie pozwala na wyłonienie osób myślących nieszablonowo lub dopuszczających więcej niż jedno możliwe rozwiązanie (jak ta moja koleżanka w ośrodku adopcyjnym). Warto też pamiętać, że ludzka psychika jest bardzo skomplikowana, przez co nie zawsze zachowujemy się powtarzalnie nawet w identycznych sytuacjach.
- Pytania testowe bywają lakoniczne, a przez to często nieprecyzyjne. Zdarza się, że kandydat zaznaczy niewłaściwą odpowiedź wyłącznie dlatego, że nie zrozumiał pytania – i to nie z powodu braku kompetencji językowych, tylko zbyt małej ilości informacji w treści polecenia.
- Część testów, zwłaszcza tych dostępnych za darmo lub za kilka złotych w internecie, jest tłumaczona z angielskiego w sposób amatorski lub jedynie przy użyciu tłumacza Google. Nietrudno w takim przypadku o przeinaczenie sensu pytania albo całkowite jego pozbawienie.
- Bywa i tak, że wynik testu zupełnie przeczy wrażeniu, jakie wywarł kandydat w trakcie rozmowy rekrutacyjnej albo wydaje się niespójny z treścią dokumentów aplikacyjnych czy nawet profilu w mediach społecznościowych. Przykładowo: Jacek pracuje jako ratownik medyczny, a jego hobby stanowią wyścigi samochodowe, w których często z sukcesami bierze udział. Tymczasem z testu wynika, że nie potrafi szybko podejmować decyzji ani działać pod wpływem stresu. Część rekruterów, zwłaszcza mniej doświadczonych, nie wie, w jaki sposób się do tego odnieść ani które oblicze kandydata uznać za właściwe.
- Stosowanie tych narzędzi wymaga wprawy i doświadczenia. Próba ich użycia bez odpowiednich umiejętności lub wiedzy kończy się błędami i wyciąganiem złych wniosków.
Czy warto wykorzystywać badania testowe?
Jak najbardziej, pamiętając przy tym, że nie wolno ich dobierać losowo. Narzędzia pomiarowe muszą być w sposób przemyślany dopasowane do stanowiska, na które rekrutujemy, ale i do modelu kandydata, którego chcemy pozyskać. Wszystkie działania zmierzające do wyboru nowego pracownika powinny być także wystandaryzowane. Przypadkowy, znaleziony po omacku w internecie test na pewno nie da nam pełnego obrazu osoby, która go wypełnia, zwłaszcza jeśli nie zweryfikujemy jego wyników podczas bezpośredniej rozmowy. Może za to przynieść więcej szkód niż pożytku, przyczyniając się do odrzucenia wartościowego kandydata lub przeciwnie – zatrudnienia osoby nieodpowiedniej, która przyniesie firmie straty.
Źródła:
https://hr24.com.pl/produkty/testy-psychologiczne/
https://www.testy.pl/kategoria-testy-kompetencyjne-4
https://biznes.newseria.pl/biuro-prasowe/praca/typowe-cv-odchodzi-do,b1060054326
https://www.arealme.com/big-five-personality-traits-test/pl/
Fotografia: Gustavofrazao – stock.adobe.com
Magdalena Kałużna-Litwin